Από το 1891 έχει εγκριθεί μόλις το 10% των προτάσεων πολιτών στην Ελβετία - Γιατί καταψηφίζονται πρωτοβουλίες που θα τύγχαναν μεγάλης αποδοχής σε άλλες χώρες της Ευρώπης - Ο ρόλος του Κέντρου Τα δημοψηφίσματα είναι κάτι σύνηθες στην Ελβετία όπου διατηρείται μια μορφή άμεσης
Από το 1891 έχει εγκριθεί μόλις το 10% των προτάσεων πολιτών στην Ελβετία - Γιατί καταψηφίζονται πρωτοβουλίες που θα τύγχαναν μεγάλης αποδοχής σε άλλες χώρες της Ευρώπης - Ο ρόλος του Κέντρου
Τα δημοψηφίσματα είναι κάτι σύνηθες στην Ελβετία όπου διατηρείται μια μορφή άμεσης δημοκρατίας, στο πλαίσιο της οποίας ουκ ολίγες φορές η λαϊκή ετυμηγορία φαντάζει εντελώς παράλογη στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Από το 1891 μέχρι σήμερα, περισσότερες από 200 ομοσπονδιακές λαϊκές πρωτοβουλίες για εισαγωγή νέου νόμου έχουν τεθεί σε ψήφο. Μόλις το 10% έγιναν δεκτές.
Τα μεγάλα κοινωνικά εγχειρήματα συχνά χρειάζονται πολλές προσπάθειες στις κάλπες λέει η Noémie Roten
Την περασμένη Κυριακή, οι πολίτες (78,3%) είπαν για ακόμα μία φορά όχι με συντριπτική πλειοψηφία σε πρόταση της νεολαίας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (JUSO) που στόχευε στην ενίσχυση των προγραμμάτων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής μέσω της υπερφορολόγησης των πλουσίων, με επιβολή 50% στις κληρονομιές. Οι υπερπλούσιοι θεωρούνται υπεύθυνοι για ένα μεγάλο ποσοστό των εκπομπών που βλάπτουν το περιβάλλον και, όπως εξηγεί η πρόεδρος του JUSO Mirjam Hostetmann, πρόκειται για την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει.
Ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό (84,1%) όχι συγκέντρωσε και η δεύτερη πρόταση του δημοψηφίσματος η οποία κατατέθηκε από μια φιλελεύθερη, μη κυβερνητική οργάνωση και αφορούσε στην επέκταση της υποχρεωτικής στρατιωτικής ή πολιτικής θητείας στις γυναίκες. Η καμπάνια εστίαζε στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της ισότητας των φύλων, αλλά οι πολίτες δεν πείστηκαν ότι όντως αυτά θα μπορούσαν να επιτευχθούν.
Στο παρελθόν ανάλογες προοδευτικές ιδέες είχαν τύχει μαζικής απόρριψης από το κοινωνικό σύνολο προτάσεις που θα έβρισκαν αμέσως ευήκοα ώτα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, ο μέσος Ελβετός σκέφτεται διαφορετικά και δεν εμφανίζεται γενικά δεκτικός στις αλλαγές. Μεταξύ άλλων, έχει απορρίψει θέσπιση κατώτατου μισθού (κατά 76,3%), βασικό εισόδημα (76,9%), έξι εβδομάδες άδεια για όλους (67%), κ.λπ.
Switzerland, final results:
For a Future (Initiative)
Support: 21.72%
Oppose: 78.28%Turnout: 42.95%
NB: Initiative vote also requires double-majority (People & Cantons (Regions)) to pass.
https://t.co/bwwWi5iFIX#CHvote #Abst25 #Votazioni #Votaziuns pic.twitter.com/eAQfdVb10v
Europe Elects (@EuropeElects) November 30, 2025
Ο ρόλος του Κέντρου
Ο κεντρώος χώρος (κεντραριστερά, κεντροδεξιά) αποτελεί τη μεγαλύτερη εκλογική δεξαμενή της χώρας. Οι ψηφοφόροι είναι πρωτίστως μετριοπαθείς με τάση προς το συντηρητισμό, το οποίο σημαίνει ότι αντιστέκονται στις υπερβολές και απορρίπτουν εξίσου τόσο τις ριζοσπαστικές αριστερές προτάσεις όσο και τις ακραίες δεξιές.
Ως εκ τούτου, τα κεντρώα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνήθως λένε όχι σε προτάσεις που θεωρούν ακραίες ή ανεφάρμοστες ανεξαρτήτως ιδεολογικής προέλευσής τους. Οι πολίτες, από την άλλη, τείνουν να υιοθετούν στην κάλπη τη θέση της κυβέρνησης και του Κέντρου.
Αυτό έγινε και στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής. Η κυβέρνηση κάλεσε τους ψηφοφόρους να καταψηφίσουν, όπως και έκαναν, ενώ κόμματα και κεντρώες οργανώσεις εμφανίστηκαν σχετικά ουδέτερες.
Swiss voters sent a clear message yesterday:
84.1% rejected the civic duty initiative
78.3% rejected a inheritance tax initiative
Voter turnout was 43%
Read more here: https://t.co/f960bZqNcB #Switzerland #SwissVotes #DirectDemocracy #SwissPolitics pic.twitter.com/IPM6XSkeNpswissinfo.ch (@swissinfo_en) December 1, 2025
Το σκεπτικό πίσω από το φαινομενικά παράλογο
Οι πολίτες στην Ελβετία δεν τάσσονται συλλήβδην κατά των κοινωνικών αιτημάτων, δεν αγνοούν το συμφέρον τους ούτε φυσικά είναι όλοι πλούσιοι. Ωστόσο, έχουν μάθει να αντιστέκονται σε κάθε μορφή λαϊκισμού ήδη από το σχολείο μέσω της πολιτικής αγωγής και της καλλιέργειας συμμετοχικής κουλτούρας.
Το εκπαιδευτικό σύστημα επικεντρώνεται στην κριτική και παραγωγική σκέψη. Τα παιδιά μαθαίνουν από πολύ μικρά να αναστοχάζονται και να παραθέτουν συγκεκριμένα επιχειρήματα υπέρ ή κατά οποιουδήποτε θέματος. Για παράδειγμα, μια ταινία που τους αρέσει δεν την περιγράφουν απλώς ως ωραία, φανταστική και ανεπανάληπτη, αλλά αναλύουν το σενάριο, τα κοστούμια, τη φωτογραφία και ό,τι άλλο τους τράβηξε την προσοχή.
Στην πολιτική αγωγή, ειδικότερα, οι μαθητές πρέπει να μπορούν να διαβάζουν πολιτικές πληροφορίες, να κάνουν κριτική ανάλυση και να διαμορφώνουν ολοένα και πιο ανεξάρτητη στάση απέναντι στα πολιτικά ζητήματα εξηγεί η Monika Waldis, επικεφαλής του Κέντρου Πολιτικής Εκπαίδευσης και Διδακτικής της Ιστορίας. Από την πλευρά της, η Sabine Jenni, επικεφαλής της Demokrative μιας οργάνωσης που προωθεί την πολιτική εκπαίδευση τονίζει ότι δεν έχει σημασία μόνο πώς παρουσιάζω καλύτερα τα επιχειρήματά μου, αλλά και πώς το κάνω με σεβασμό και πώς κατανοώ άλλες οπτικές.
Ως ενήλικοι, οι Ελβετοί δεν αντιδρούν παρορμητικά και προτιμούν τις σταδιακές, αργές αλλαγές παρά τα θεαματικά άλματα. Όταν καλούνται να ψηφίσουν μια πρόταση για το κοινωνικό σύνολο, εξετάζουν το όφελος και δη το οικονομικό. Δεδομένου μάλιστα ότι έχουν αμεσοδημοκρατία, μπορεί να απορρίψουν μια καλή, προοδευτική ιδέα αν διακρίνουν υπερβολές, περιμένοντας μια πιο προσγειωμένη εκδοχή της πρωτοβουλίας στο μέλλον.
Πίσω από τη συντριπτική καταψήφιση φιλεργατικών, περιβαλλοντικών ή άλλων φιλελεύθερων ιδεών στα ελβετικά δημοψηφίσματα βρίσκεται μια γενικότερη καχυποψία για ακραία ή ουτοπικά μέτρα.
Όταν μια πρόταση δεν φαίνεται εφαρμόσιμη στο σύνολό της ή θεωρείται πως δεν έχει κοστολογηθεί σωστά ή το όφελος για την κοινωνία δείχνει αβέβαιο, τείνουν να την απορρίπτουν έστω και αν συμφωνούν επί της αρχής.
Κατώτατος μισθός ή βασικό εισόδημα, μεγαλύτερες άδειες, φόροι σε πλούτο, κόφτες στις δαπάνες υγείας και ασφάλιστρα, είναι όλα θέματα που προκαλούν ανησυχία ότι η θέσπισή τους θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε απώλεια ανταγωνιστικότητας και θέσεων εργασίας ή φυγή κεφαλαίων και σημαντική μείωση φορολογικών εσόδων.
Η υπερβολή στις λαϊκές πρωτοβουλίες
Ο νόμος για το κλίμα που αρχικώς είχε απορριφθεί, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς έχουν εκπαιδευτεί να σκέφτονται οι πολίτες αλλά και του πώς η χρήση υπερβολής πετυχαίνει τον σκοπό της.
Κατ αρχάς, ο κόσμος έχει μάθει να μην παρασύρεται από τις φορτισμένες λέξεις που κυριαρχούν στην επικαιρότητα και πυροδοτούν το θυμικό τις οποίες αξιοποιούν συστηματικά οι λαϊκιστές. Αντιθέτως, οι πολίτες εξετάζουν την ουσία, τις παραμέτρους και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες κάθε πρότασης. Ναι, η ιδέα είναι ενδεχομένως καλή, θα πουν, αλλά ποιο είναι το πλαίσιο;
Η πρωτοβουλία για το κλίμα καταψηφίστηκε το 2021 έστω και οριακά (51,6%) διότι θεωρήθηκε ακραία στη σύλληψή της. Δύο χρόνια αργότερα και έπειτα από ευρύ δημόσιο διάλογο, έγινε αποδεκτή σε ποσοστό 59%. Η κοινωνία υπερψήφισε την πρόταση νόμου επειδή παρουσιάστηκε με άλλο μείγμα μέτρων και έβαζε στόχο μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών έως το 2050, ο οποίος κρίθηκε ρεαλιστικός.
Γι αυτό και η Noémie Roten, μέλος της επιτροπής της πρωτοβουλίας για την επέκταση της στρατιωτικής θητείας στις γυναίκες, δεν το βάζει κάτω. Όπως δήλωσε στην ελβετική δημόσια τηλεόραση RTS, τα μεγάλα κοινωνικά εγχειρήματα συχνά χρειάζονται πολλές προσπάθειες στις κάλπες. Η ιδέα μπορεί να ήταν μπροστά από την εποχή της συμπλήρωσε τονίζοντας ότι ο αγώνας δεν σταματά εδώ.
Οι εμπνευστές κάθε πρωτοβουλίας γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες αυτή να περάσει, τουλάχιστον με την πρώτη, είναι μηδαμινές. Ωστόσο, χρησιμοποιούν το στοιχείο της υπερβολής ως μοχλό πίεσης προς την κυβέρνηση αλλά και για να δοκιμάσουν τα όρια της κοινωνίας μετρώντας αντιδράσεις. Αυτό που επιδιώκουν είναι να προκαλέσουν μια δημόσια συζήτηση που διαφορετικά δεν θα άνοιγε ποτέ.
Ακόμα και αν η λαϊκή πρωτοβουλία σε εθνικό δημοψήφισμα καταψηφιστεί, οι συζητήσεις συνεχίζονται διατηρώντας ανοιχτό το ζήτημα. Αυτός είναι ο στόχος. Το όχι δεν απορρίπτει την ιδέα αλλά την εκδοχή της όπως αυτή εκφράζεται στην πρόταση που έχει κατατεθεί. Εξάλλου, οι Ελβετοί έχουν μάθει να ψηφίζουν και να ξαναψηφίζουν για το ίδιο θέμα έως ότου αυτό παρουσιαστεί με τρόπο δημοσιονομικά βιώσιμο και κοινωνικά επωφελή προκειμένου να το εγκρίνουν.
Ελβετία: 5+1 δημοψηφίσματα που έλαβαν συντριπτικά Όχι
1984 Μη συμμετοχή σε στρατιωτικές συμμαχίες, ενίσχυση ειρηνικών μέσων, αφοπλιστικές δεσμεύσεις.
75%. Η κοινωνία θεώρησε ότι απειλούσε την ασφάλεια και την παραδοσιακή οπλισμένη ουδετερότητα της χώρας.
2002 Μείωση της εβδομάδας εργασίας σε 36ωρο από 42 ώρες, για όλους ανεξαρτήτως κλάδου.
74,5%. Φόβοι για απώλεια ανταγωνιστικότητας, αύξηση κόστους, πλήγμα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε μια οικονομία με ήδη υψηλό κόστος εργασίας.
2012 Άδεια μετ αποδοχών έξι εβδομάδων από τεσσάρων, για όλους τους εργαζομένους.
67%. Φόβοι για πλήγμα στην ανταγωνιστικότητα και απώλεια θέσεων εργασίας εν μέσω κρίσης στην Ευρωζώνη.
2014 Κατώτατος μισθός. Πρόταση για θεσμοθέτηση του υψηλότερου βασικού μισθού στον κόσμο, στα 22 ελβετικά φράγκα την ώρα.
76,3%. Φόβος ότι θα έπνιγε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και θα αύξανε το κόστος εργασίας, πλήττοντας την απασχόληση.
2016 Κατοχύρωση καθολικού βασικού εισοδήματος περί τα 2.500 φράγκα τον μήνα για κάθε ενήλικο.
76,9%. Κόστος, αβεβαιότητα χρηματοδότησης και φόβος μείωσης κινήτρου εργασίας ήταν οι βασικοί λόγοι.
2025 α) Φορολόγηση 50% σε κληρονομιές και δωρεές άνω των 50 εκατ. ελβετικών φράγκων (53,5 εκατομμύρια ευρώ) υπέρ της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
78,3%. Θεωρήθηκε ότι ενθαρρύνει φυγή κεφαλαίων και μπορεί να διαταράξει τη διάδοχη κατάσταση στις οικογενειακές επιχειρήσεις.
β) Υποχρέωση στρατιωτικής ή πολιτικής θητείας για άνδρες και γυναίκες.
84,1%. Φόβοι για γραφειοκρατία και τεράστιο κόστος χωρίς ξεκάθαρο κοινωνικό όφελος.
Πηγές: Swissinfo, Reuters, BBC
Πηγή: in.gr
